Καπναποθήκες Παναγοπούλου

Η καπναποθήκη Παναγοπούλου, της οδού Αφών Παναγοπούλου και Θ. Γρίβα πρώην Παλαιών Πατρών Γερμανού) κτί­στηκε το 1926 – 1928. Πρόκειται για ένα διώροφο, πέτρινο κτίριο, ορθογωνίου σχήματος και διαστάσεων 42.85μ x 21.90μ. με λίθινες φέρουσες τοιχοποιίες, κεραμοσκεπή και ξύλινη στέγη. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50,  είχαν παραμείνει ανέπαφες, στην αρχική τους μορφή, ενώ αργότερα έγιναν προσθήκες σε όλες τις διαστάσεις, σε ύψος και πλάτος. Μέχρι την οροφή του ημιυπογείου η τοιχοποιία έγινε με ανάγλυφους ορθογωνισμένους ογκόλιθους. Οι ίδιοι πελεκητοί ογκόλιθοι χρησιμοποιήθηκαν στις παραστάδες των κυρίων εισόδων των ορόφων.  Στην εξωτερική τοιχοποιία  και συγκεκριμένα πάνω από τις κύριες εισόδους και στο τελικό διάζωμα κάτω από την αρχική στέγη υπήρχαν μοναδικά διακοσμητικά στοιχεία, κεραμικά πλακίδια με παραστάσεις φυτών και άνθη καπνού.

Οι καπναποθήκες αυτές ήταν έργο του αρχιτέκτονα, καθηγητή και ακαδημαϊκού Βασίλειου Κουρεμένου, ενώ τις κατασκεύασε ο Βασίλειος Τσουλούφης. Διακρίνεται από την απόλυτη συμμετρία στην οργά­νωση της όψης και της κάτοψης καθώς και την σαφήνεια του κτιριακού όγκου. Επιπλέον στο κτίριο παρατηρείται αξονική προσπέλαση από 3 εισόδους, οι οποίες φαίνεται να τμηματίζουν το κτίριο σε 3 χώρους των 11μ x 21μ περίπου και ενώνονται με ένα οριζόντιο χώρο. Σε προέκταση από κάθε είσοδο υπάρχει 1 σκάλα που οδηγεί στον επάνω όροφο. Στην πίσω πλευρά υπήρχαν άλλες δύο είσοδοι με τεράστιες σιδερόπορτες  από τις  οποίες εισέρχονταν στο λιθόστρωτο τα φορτωμένα κάρα και φορτηγά.
ΟΙ καπναποθήκες Παναγόπουλου

Στους 3 αυτούς χώρους υπάρχουν 3 σειρές κολώνες (με 2 σε κάθε σειρά) και 4 επιπλέον στο οριζόντιο τμήμα. Περιμετρικά περιβάλλεται από ανοίγματα, τα οποία εξασφαλίζουν τον απαραίτητο φωτι­σμό για την επεξεργασία του καπνού. Τα ανοίγματα αυτά βρίσκονται στις ίδιες θέσεις σε όλους τους ορόφους και στο υπόγειο.
Γενικά είναι απλό αλλά με ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία, τυπικά για τις καπναποθήκες. Καταρχήν σε όλες τις όψεις παρατηρείται συμμετρικότητα ανοιγμάτων ((κυρίως στην μπροστινή αλλά και στις πλάγιες όψεις). Διακοσμητικά πλαίσια (από πέ­τρες) υπάρχουν στις πόρτες. Οι όψεις διαχωρίζονται σε ζώνες. Μια ζώνη είναι στο λίγο υπερυψωμένο υπόγειο, όπου η τοιχοποιία είναι επενδυμένη με διαφορετικές πέτρες, μετά η κεντρική ομοιόμορφη ζώνη και στο τελείωμα το παραθύρων όπου παρατηρείται μία ται­νία περιμετρικά.
Οι αρχικές ανάγκες των αποθηκών για νερό εξυπηρετούνταν από ιδιόκτητο πηγάδι που υπήρχε στο οικόπεδο.
Το 1957 βγήκε άδεια για την κατασκευή νέου πενταόροφου (ύψους 20χ40μ) βιο­μηχανικού κτιρίου του καπνεμπορικού οίκου «Αδελφών Παναγοπούλου», επί της οδού Αν. Παναγοπούλου και ως επέκταση της προϋπάρχουσας καπναποθήκης. Επιπλέον περί­που το 1958 ζητείται άδεια για προσθήκη 2 ορόφων στην ήδη υπάρχουσα καπναποθήκη. Η παλιά καπναποθήκη είχε ύψος 10.20 και επιτρέπεται η κατασκευή 3 ορόφων κατά την πρόσοψη και σε μέγιστο ύψος 12 μέτρων. Όμως τελικά για λειτουργικούς λόγους επιτρά­πηκε η κατασκευή σε ύψος 13.80μ.[1]
Το οικοδόμημα αυτό που είχε ανακαινισθεί και επεκταθεί είναι συνδεδεμένο με τις μνήμες των παλαιοτέρων. Όχι μόνο γιατί σ’ αυτό εργάστηκαν εκατοντάδες καπνερ­γάτες και συνδέεται ούτως ή άλλως με τον καπνό και την οικονομία της περιοχής που στηρίχτηκε στην καλλιέργεια και την επεξεργασία του προϊόντος αυτού, αλλά και γιατί συνδέεται με τις μνήμες της κατοχής και της αντίστασης. Δυστυχώς παρά τις προσπάθειες που έγιναν από φορείς και κατοίκους, δεν επιτεύχθηκε η διατήρησή του κτιρίου και η προσπάθεια χαρακτηρισμού του κτιρίου αυτού ως διατηρητέο έπεσε στο κενό. Με απόφαση της τότε Υπουργού Πολιτισμού Α. Ψαρούδα-Μπενάκη στις 20/11/1990 και έγγραφο του ΥΠΕΧΩΔΕ με υπογραφή του γενικού γραμματέα του υπουργείου Βασίλη Κορκόπουλου (4/9/1990) το κτίριο δεν κρίθηκε διατηρητέο.
Οι καπναποθήκες αυτές λειτούργησαν μέχρι το 2000, οπότε έκλεισαν τελευταίες από όλες .
Τότε η Εταιρεία γνωστοποίησε, δημοσιεύοντας αγγελία στον τοπικό και Αθηναϊκό τύπο, την πρόθεσή της για την πώληση του κτιρίου. Παράλληλα ο Πρόεδρος της επιχείρησης Θανάσης Ροντήρης με επιστολή του στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αγρίνιου, γνωστοποίησε την απόφαση της οικογένειας Παναγόπουλου να δωρίσει τα μηχανήματα της επεξεργασίας του καπνού στο Δήμο, προκειμένου να αξιοποιηθούν μελλοντικά στη δημιουργία ενός Μουσείου Καπνού στην πόλη. Το Πνευματικό Κέντρο όμως δεν είχε τον κατάλληλο χώρο για την αποθήκευση των μηχανών.
Στη συνέχεια η Εταιρεία σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και ιδιαίτερα με τον Αντιπρύτανη Χρ. Μασσαλά και την καθηγήτρια Κ. Μπάδα, ανέπτυξε μια έντονη δραστηριότητα, πριν τις γιορτές των Χριστουγέννων του 2003, σε μια προσπάθεια ανεύρεσης αποθηκευτικού χώρου. Το Υπουργείο Γεωργίας, παραχώρησε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων τη χρήση ισόγειας αίθουσας 700 τ.μ. για την αποθήκευση του μηχανολογικού εξοπλισμού και του αρχειακού υλικού των Αφών Παναγόπουλου, στο κτίριο του πρώην Εθνικού Οργανισμού Καπνού στην οδό Μακρή 18. Δυστυχώς όμως ολόκληρος ο εξοπλισμός καθώς και το πολύτιμο αρχειακό υλικό εξαφανίστηκε κάποια στιγμή…. «ως δια μαγείας».
Η κυριότητα του κτηρίου των αποθηκών των Αφών Παναγόπουλου πέρασε το 2004 σε ιδιώτες επιχειρηματίες (Αφοι Μπαρτζώκα) με νόμιμες διαδικασίες. Από τα μέσα Μαρτίου 2004 ξεκίνησαν οι εργασίες και οι εκσκαφείς δουλεύοντας ασταμάτητα γκρέμισαν τις καπναποθήκες που για ένα αιώνα σχεδόν πρωταγωνίστησαν στην ιστορική-κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου. Στη θέση τους σήμερα ορθώνεται πολυκατοικία.


[1] Λέανδρος Ζωϊδης, “Τεχνική περιγραφή δια ανέγερσιν καπναποθήκης Αφών Παναγοπούλου”, Θεσσαλονίκη 12/6/1957 (αρχείο Πολεοδομίας Αγρινίου)

(Πηγές:  πόνημα “Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΚΑΠΝΑΠΟΘΗΚΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ” των Κουρτινά Μελαχροινής και Παύλου Ελπινίκης.

Διδακτορική διατριβή Μαρίας Αγγέλη: “Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ”)

Σχετικά άρθρα

Φωτογραφίες του Γιάννη Γιαννακόπουλου από τον εξωτερικό και εσωτερικό χώρο των καπναποθηκών Παναγοπούλου. 

Scroll to Top