The tobacco process in Agrinio
Texts from the blog “Sweet Memories” by Gitsa Pantazi – Nastouli
Τhis text is only available in Greek
Απόξω, από τα οργώματα, γυρνούνε οι ζευγολάτες,
ηλιοκαμένοι, ξέκοποι, βουβοί, αποκαμωμένοι,
με τους ζυγούς, με τα βαριά τ’ αλέτρια φορτωμένοι
και σαλαγούν από μπροστά τα δυό καματερά τους,
τρανά, στεφανοκέρατα, κοιλάτα, τραχηλάτα.
– Οώ, φωνάζοντας, οώ! Μελισσινέ, Λαμπίρη.
Κι αργά τά βόιδια περπατούν και που και που μουγκρίζουν.
Κώστας Κρυστάλης
Το Φθινόπωρο, μετά τις πρώτες βροχές κι όταν το χώμα είχε μαλακώσει, άρχιζε το όργωμα του χωραφιού. Την Άνοιξη επαναλαμβανόταν το όργωμα, σταυρωτά αυτή τη φορά δηλ. κάθετα σε σχέση με το πρώτο, μετά το σβάρνισμα να σπάσουν οι σβόλοι και έπειτα οι αυλακιές.
ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ…..
Από την προηγούμενη χρονιά είχαν διαλέξει τα πιο δυνατά φυτά και τα άφηναν να ανθίσουν, να σποριάσουν.
Όταν το κεφάλι «έδενε» και ο σπόρος είχε ωριμάσει, το έκοβαν, το έβαζαν σε ένα σακί, το «έλιαζαν» και το άφηναν να ξεραθεί. Έπειτα το έτριβαν, το κοσκίνιζαν και τον καθαρό πια σπόρο τον κρατούσαν σε ένα σακουλάκι μακριά από υγρασία. Δέκα-δεκαπέντε μέρες πριν την σπορά γινόταν το «κλώσσημα» του σπόρου.
Έβαζαν τον σπόρο μέσα σε μάλλινη σακούλα, την έβαζαν κοντά στο τζάκι και την έβρεχαν λίγο με χλιαρό νερό μέχρι να «κλώσει» ο σπόρος και να «σκάσει το φύτρο».
Οι φυντανίστρες, έπρεπε να είναι έτοιμες για να δεχτούν τον σπόρο που ανακατευόταν με στάχτη ή άμμο και σκορπιζόταν πάνω στις βραγιές με το χέρι. Ο σπόρος σκεπαζόταν με καλά «χωνεμένη» κοπριά, ποτιζόταν με ποτίστρα με ρεντέ και σκεπαζόταν με κλαριά. Το πότισμα ήταν συχνό μέχρι να σκάσουν τα φύτρα. Μόλις τα μικρά φυτά (φυντάνια) μεγάλωναν ήταν έτοιμα για μεταφύτευση στο χωράφι.
ΦΥΤΕΜΑ
Κι ευλογημένη τρεις φορές η γη που, καρπερή
με δίχως βαρυγκόμησι μας δίνει τα καλά της!
Ιωάννης Πολέμης
Ένα-ένα τα φυντάνια από τις φυντανίστρες φυτεύονταν στο χωράφι με το σουβλί. Συνήθως αυτό το αναλάμβαναν οι γυναίκες και οι άντρες ακολουθούσαν με την ποτίστρα ποτίζοντας το νεοφυτεμένο φυτό. Από εκεί και μετά τα ποτίσματα ήταν συχνά…
ΣΚΑΛΙΣΜΑ και ΞΕΒΟΤΑΝΙ(Α)ΣΜΑ
Όταν το φυτό έβγαζε 4 με 5 φύλλα γινόταν το πρώτο σκάλισμα. Μετά από είκοσι περίπου μέρες γινόταν το δεύτερο σκάλισμα. Το ξεβοτάνι(α)σμα ήταν συχνό, γινόταν με το χέρι για να ξεριζωθούν τα αγριόχορτα που φύτρωναν δίπλα στα φυτά του καπνού.
ΜΑΖΕΜΑ και ΑΡΜΑΘΙΑΣΜΑ
«Κάθε μια αργάτρια και σειρά, κάθε αργάτης κι αράδα,
σκύβουν δεξιά, σκύβουν ζερβά, σκύβουν γύρα απ’ τη ρίζα
και τα χλωρά καπνόφυλλα γοργά-γοργά μαζώνουν…»
Γιάννης Σαντάρμης
Όταν ο καπνός ωρίμαζε, περίπου ενάμιση με δύο μήνες μετά το φύτεμα, γινόταν το μάζεμα και ταυτόχρονα το αρμάθιασμα του καπνού. Το μάζεμα των φύλλων του καπνού γινόταν σε «χέρια». «Πρώτο χέρι ή πατόφυλλο», «δεύτερο χέρι»… κι αυτό γινόταν από κάτω προς τα πάνω. Την νύχτα γινόταν το μάζεμα, στις 2, 3 το πρωί με τις λάμπες πετρελαίου για φωτισμό.
Κι αμέσως μετά ακολουθούσε το αρμάθιασμα. Βελόνα, σπάγκος με αγκλίτσες δεμένες στις δύο άκρες και αρμάθες.
«Τον αγκυλώνει κάποτε κανέναν η βελόνα,
του στάζει απ’ τα ακροδάχτυλα καμιά αιματοσταλίδα
και τάχει με το σίδερο, τη βέργα καταριέται:
Ανάθεμα στο σύρμα μου και τρισανάθεμάτο
που μου ’κόψε τα δάχτυλα, μου μάτωσε τα μήλα,
κι είναι η πικράδα του καπνού μεσ’ στις κοψιές φαρμάκι…»
Γιάννης Σαρντάμης
ΛΙΑΣΤΡΑ
Οι αρμάθες μεταφέρονταν και απλώνονταν στην λιάστρα για να ξεραθεί η καπνός. Και μέχρι να ξεραθεί γινόταν το «τίναγμα». Ξεκολλούσαν τα φύλλα του καπνού για να αερίζεται καλύτερα και να ξεραθεί ο καπνός ομοιόμορφα.
ΒΑΝΤΑΚΙΑΣΜΑ
…στο μάζεμα, στ’ αρμάθιασμα, στο γύρισμα στη λιάστρα
και για βαντάκιασμα θαμπά σαν έπεφτε δροσιά.
Πάνος Χατζόπουλος
Όταν ο καπνός στις λιάστρες είχε ξεραθεί γινόταν το βαντάκιασμα. Επτά-οκτώ αρμάθες μαζί, μάζεμα στην μέση, κόψιμο οι αγκλίτσες, κομπόθιασμα όλες μαζί και κρέμασμα σε αποθήκες.
ΚΟΡ(Υ)ΦΟΛΟΓΗΜΑ
Όταν εμφανίζονταν στο φυτό οι ταξιανθίες, λουλούδιαζε δηλ. ο καπνός, έκοβαν τα λουλούδια για να δυναμώσουν τα φύλλα.
ΠΑΣΤΑΛΙΑΣΜΑ
Με τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, αφού μαλάκωναν τα φύλλα άρχιζε η διαλογή. Καθαρίζονταν τα μαύρα φύλλα, διαλέγονταν τα φύλλα ανάλογα με το μέγεθός τους και οι διαλεγμένες πια αρμάθες καπνού τοποθετούνταν σε μια στοίβα.
ΔΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ
Μετά τη διαλογή ακολουθούσε η συσκευασία σε δέματα.
Και μετά…. η σειρά του εμπόρου….
Βίντεο Επικαίρων από το Εθνικό Οπτικοακουστικό αρχείο, διάρκειας 51 δευτερολέπτων. Αφορά την επεξεργασία του καπνού στην περιοχή του Αγρινίου
Λήψη βίντεο: 20/07/1954 – 01/11/1954
Η διαδικασία του καπνού όπως καταγράφηκε στην εφημερίδα “ΝΕΟΛΟΓΟΣ” Πατρών στις 8 Μαΐου του 1912.
